'De kleine Johannes' is een sprookjesachtige ontwikkelingsroman met als kern de onvolkomenheid van de wereld en de drang van de mens naar het ideaal: de oorsprong van alle vooruitgang en grootse daden; een volkomen ideaal kan op aarde echter niet verwezenlijkt worden. 'De kleine Johannes' is een klein maar goed doordacht en in prachtige vorm geschreven pleidooi voor handhaving van het spiritualisme tegen het idealisme en materialisme.Frederik van Eeden (1860-1932) was arts, psychiater, romancier, dichter, wereldverbeteraar en nog veel meer. Hij was een van de medeoprichters van 'De Nieuwe Gids', de spreekbuis van de Tachtigers, en is vooral bekend geworden door de romans 'De kleine Johannes' en 'Van de koele meren des doods'.

De intens aangrijpende en hevig aandoenlijke roman 'Pijpelijntjes' over de homo-erotische vriendschap tussen de studenten Sam en Joop, die in de Amsterdamse buurt de Pijp wonen, was meteen bij verschijnen in 1904 al in opspraak. De auteur Jacob Israël de Haan (1881-1924) beschreef deze homoseksuele relatie zonder omhaal, alsof er in die tijd totaal geen taboe op homoseksualiteit rustte, alsof het toen al de normaalste zaak van de wereld was. Deze naïviteit kost De Haan zijn baan als onderwijzer, zijn betrekking als redacteur van de kinderrubriek van de socialistische krant 'Het Volk', schrijf 'ns een 'jongensboek' had zijn hoofdredacteur gesuggereerd, nou dat heeft-ie geweten, en zijn vriendschap met de schrijver Arnold Aletrino, aan wie hij de roman had opgedragen. Aletrino kocht, geschokt als hij was, aangezien zijn roepnaam Sam luidt en hij meende zich in een van de twee hoofdpersonen te herkennen, vrijwel de hele oplage op en trachtte verspreiding van het boek tegen te gaan. Hierdoor heeft in die tijd vrijwel niemand kennis kunnen nemen van de eerste druk. In de tweede druk is het verhaal omgewerkt, is de opdracht verdwenen en zijn Sam en Joop veranderd in Felix en Cor. Deze heruitgave geeft de oorspronkelijke tekst van de eerste druk weer. 'Pijpelijntjes' is een naturalistische roman. In de dialogen maakt De Haan gebruik van alledaagse spreektaal van de bewoners van de Pijp in Amsterdam. Het boek vertoont ook kenmerken van de Tachtigers, dat betreft met name het gebruik van nieuwvormingen. In het boek komen sadistische passages voor die, door de esthetiek en verfijnde wijze van beschrijven, eigenschappen van het decadentisme vertonen. Door de vele dialogen is het boek nog steeds verrassend goed leesbaar.

'Over specialiteiten' is een geestige intellectuele uitdaging en in essentie nog immer actueel.Is de leek omdat hy leek is onbevoegd om aanmerkingen te maken op zaken die onder 't be-grip vallen van elken welgeschapen menschengeest? Ten wiens behoeve ontsteken dan pro-fessers en specialiteiten hun licht? Moet men juist lantaarnopsteker zyn om 't recht te hebben over duisternis te klagen? Is er 'n aanstelling tot kok noodig voor men weigeren mag aange-brande of uitgekookte spys welsmakend en voedzaam te vinden? Er zyn koks en lantaarnop-stekers die deze leer wel zouden willen gepredikt zien, maar juist omdat ik daarover anders denk, schreef ik dit boekje. Kom, lezer, help me wieden! Waarlyk, de zaak is niet zoo moeie-lyk als sommigen u willen wys maken. Ge zult toch niet mogen erkennen dat myn aanmer-kingen op de kunde in letters die op onze scholen voor Letterkunde wordt uitgegeven, uw bevatting te boven gaan? Ge meent toch niet dat er 'n diploom als 'Doctor' in die 'Letteren' noodig is om te walgen van romannetjes die geen andere aanspraak kunnen maken op oor-spronkelykheid, dan dat de schryver 't Hollandsche 'toen' in 't Duitsche 'als' overzet, en de tyden van 'n werkwoord op de ongerymdste wyze door elkaar haspelt? Zou er diepe studie in harmonieleer vereischt worden om optemerken dat er zooveel dieven zyn onder de heden-daagsche toonzetters die hun onhandig saamgelapte reminiscentiën van oude meesters bru-taalweg uitgeven voor eigen werk? -Multatuli'Over specialiteiten' werd voor het eerst gepubliceerd in 1871. Dit is een heruitgave naar de tweede druk, waaraan Multatuli in 1878 veel heeft toegevoegd; o.a. diverse noten, het hele hoofdstuk MVII en ook zijn de tien laatste bladzijden van de eerste druk uitgedijd tot een zestigtal.

'Theo Thijssen is een schrijver, aan wie men gemakkelijk verslaaft. Wie kennis heeft gemaakt met 'Kees de jongen', wil àl zijn boeken lezen. 'De gelukkige klas' vormt een hoogtepunt in zijn oeuvre. Een heerlijk boek over het verloren paradijs van onze kindertijd.'-Simon CarmiggeltVoor deze uitgave werd de spelling gemoderniseerd.Theo Thijssen (1879-1943) was onderwijzer, politicus en schrijver,. Zijn bekendste romans zijn 'Kees de jongen' en het in dagboekvorm geschreven tweeluik 'Schoolland 'en 'De gelukkige klas'.

Carry van Bruggens grote, meeslepende en indringende debuutroman uit het Joodse leven in het Nederland van het begin van de 20e eeuw, over de desintegratie van een orthodox-joods gezin na het overlijden van de moeder.De verlatene in de mooie en ontroerende roman is de vader die het geloof niet kan loslaten en hierdoor vervreemdt van zijn naar bevrijding uit het orthodox-joodse milieu snakkende kinderen en ze uiteindelijk verliest.Carry van Bruggen (1881-1932) wordt beschouwd als een van de grote Nederlandse auteurs van haar tijd.

Martha de Bruin, een eenvoudig burgermeisje, wordt door een godsdienstige moeder in betrekkelijke afzondering en onwetendheid van de 'wereldse dingen' opgevoed. Door een vriendin wordt zij overgehaald om in een modezaak te gaan werken. Hier komt zij in aanraking met andere meisjes, raakt zij langzamerhand los van haar vroegere eenzelvigheid en wordt zij ook meer en meer afvallig van haar religieuze beginselen. Zij leest romans tot diep in de nacht en leert wensen te koesteren die zij voorheen niet kende. Het is de dilettantische bohemien Henri de Graaff, die de vervulling van deze wensen brengt. Maar Henri wil geen huwelijk, omdat dit tegen zijn principes is.Aug. P. (August Pieter) van Groeningen (1866-1894) schreef met een bijna angstaanjagend inlevingsvermogen een aandoenlijke roman over de lieve, naïeve Martha de Bruin en over hoe zij teleurgesteld raakt in het geloof en in de liefde. Uit het inlevingsvermogen waarmee hij schrijft, blijkt de sociale betrokkenheid van Van Groeningen bij hetgeen hij beschrijft.

'Minnebrieven', voor het eerst gepubliceerd in 1861, is een moeilijk te definiëren boek. Het zijn niet de liefdesbrieven van Multatuli zelf, het zijn zelfs geen liefdesbrieven als zodanig. Het is een vervolg op 'Max Havelaar', gegoten in de vorm van een brievenroman waarin verschillende onderwerpen en stijlfiguren worden gecombineerd en fictie en non-fictie door elkaar lopen. De brieven bevatten verhalen, vertellingen, geschiedenissen, sprookjes, ideeën, een gedicht en natuurlijk kritiek op koloniale wantoestanden in het voormalig Nederlands-Indië.Multatuli zelf schreef er tijdens het schrijven van het werk in een brief aan zijn toenmalige vrouw het volgende over: "Ik schryf myn minnebrieven, 't Lykt op niets. Ik zou moeite hebben je te zeggen wat het is. 't Is alles! Poesie, sarcasme, politiek, wellust, scherpte, logica, godsdienst, alles. "Willem Frederik Hermans noemt 'Minnebrieven' in zijn biografische werk 'De raadselachtige Multatuli' "een van de grilligste, wildste boeken die de Nederlandse literatuur rijk is."

De novelle 'Aan den weg der vreugde' is een semi-allegorische Italiëroman. De kleine roman gaat over de sanguische Italiaan Aldo, een gewezen legerarts, die in een hotel in een dorpje aan de voet van de Apennijnen nabij Lucca verblijft. Hij houdt ervan door het woud aldaar te zwerven en probeert met een fluitje hagedisjes te lokken en deze koudbloedige diertjes tam te maken. Op een dag verschijnt er een femme fragile uit Nederland, een jonge weduwe Emilia genaamd, ten tonele. Zij is naar het hotel gereisd om te kuren, en ook zij wordt door Aldo met het fluitje gelokt. Een hartstochtige relatie begint maar er ontstaat wrijving wanneer de melancholieke en jaloerse Noordelijke mentaliteit van Emilia botst met de Zuidelijke ongecompliceerde vrijheidsdrang van Aldo. Louis Couperus (1863-1923) wordt door velen beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers uit de Nederlandse literatuur. Hij is auteur van een enorm oeuvre van o.a. psychologische romans, historische romans, reisimpressies, etc.

De indringende psychologisch-realistische familieroman 'Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan...' is voor het eerst gepubliceerd in afleveringen van 'Groot Nederland' in 1905, de eerste boekuitgave verscheen in 1906. Indertijd werd de roman door de kritiek niet al te enthousiast ontvangen maar heden ten dage wordt de roman gezien als een onbetwist hoogtepunt in het oeuvre van Couperus en staat het hoog genoteerd in de Nederlandse literaire canon.Louis Couperus (1863-1923) wordt door velen beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers uit de Nederlandse literatuur. Hij is auteur van een enorm oeuvre van o.a. psychologische romans, historische romans, reisimpressies, etc.

Cyriel Buysse (1859-1932) was een belangrijke Vlaamse naturalistische auteur. Behalve romans schreef hij verhalen, gedichten en toneel. Hij was medeoprichter van het toonaangevend tijdschrift 'Van Nu en Straks' en, samen met onder meer Louis Couperus, van het tijdschrift 'Groot Nederland'.Over zijn schrijven zei hij in een vraaggesprek met E. d'Oliveira:"Een bedoeling heb ik met mijn werken nooit gehad. Ik geloof werkelijk, dat er bij mij heel weinig achter zit. U moet mijn werk nemen zoals het is, zonder bijbedoeling. Wel getrokken uit dingen die om mij heen gebeurd zijn - ik zit hier midden in mijn onderwerpen - maar zonder de bedoeling om met het schrijven iets te bereiken. Ik geloof, dat op mij wel toepasselijk is de formule 'l'art pour l'art'. De mensen hebben er wel eens politieke bedoelingen in gezien. Eén ding is waar, ik ben helemaal niet een vriend van de klerikalen. Die hebben telkens veel aan mijn werk af te keuren gehad en van hen heb ik een geweldige tegenkanting ondervonden. Ik ben voor mijn globale werken in de ban geslagen. Mijn naam is om zo te zeggen in de ban."Over zijn debuutroman 'Het recht van de sterkste' in het bijzonder verklaarde hij in datzelfde gesprek:"'Het recht van de sterkste' is bepaaldelijk onder de invloed van Zola geschapen. Ik bedoel natuurlijk niet, dat ik geïmiteerd heb, maar wel dat het procedé, de visie van Zola, is toegepast op deze lui en deze toestanden. Ik voelde daar veel voor in die tijd, nu minder... Maar aan de wetenschappelijke tendens, bijvoorbeeld aan de kwestie van de herediteit, die bij Zola zo op de voorgrond treedt, hecht ik helemaal niet. Dat is mij veel te gewild. Wat ik mooi vind, dat is de gang die in zijn werk zit, het lyrisme in een boek als 'Germinal', de kolossale beweging van de massa's, het epos van een boek als 'l'Assommoir'."

Laat ik u nu eens vertellen van mijn boek 'Een nagelaten bekentenis'. Dat is de geschiedenis van een dégénéré, die eindigt met zijn vrouw te vermoorden. Het begint met de woorden: 'ik heb mijn vrouw vermoord', en dan ontwikkelt hij zijn levensgeschiedenis: hoe hij tot die daad is gekomen. Het boek is goed gerecenseerd, maar het publiek vindt het verschrikkelijk, afschuwelijk, dat weet ik wel.En nu kunt u niet wéten; hòeveel brieven ik heb gekregen van menschen die zeggen: ik ben net zoo. Nog geen drie maanden geleden kreeg ik een brief uit Amsterdam: u weet niet hoe dankbaar of ik ben, dat ik dat boek gelezen heb. Ook kreeg ik een brief van een dame, die had een neef, en die neef was ook zoo. Of ik een vereeniging wou stichten die dergelijke dégénéré's onder haar hoede nam en door het leven leidde. Dat was natuurlijk niets voor mij... Maar aan den anderen kant hoorde ik van een dame, die had daar haar eigen man in herkend, en die man had zich zelf herkend en nu kwamen al die zenuwverschijnselen weer bij 'm terug.

'Langs lijnen van geleidelijkheid' is voor het eerst gepubliceerd in 'De Gids' in 1900. De roman, Couperus noemt het een zedenschets, gaat over een jonge, gescheiden vrouw die naar Italië is gereisd. Ze schrijft daar een feministisch pamflet tegen het huwelijk. Terwijl ze in Rome verblijft, ontmoet ze een Nederlandse kunstenaar; er ontvouwt zich een liefdesrelatie tussen de twee en ze gaan samenwonen. Na diverse verwikkelingen echter komt ze haar ex-man tegen...Bij verschijning van het boek vond men het shocking dat de hoofdrolspeelster van Couperus nogal wat seksuele verlangens had meegekregen en omdat het gaat over een gescheiden vrouw die een buitenechtelijke relatie aangaat.Louis Couperus (1863-1923) wordt door velen beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers uit de Nederlandse literatuur. Hij is auteur van een enorm oeuvre van o.a. psychologische romans, historische romans, reisimpressies, etc.