Afke's tiental is het ontroerende verhaal over een gezin met tien kinderen dat in armoede leefde op het Friese platteland aan het einde van de 19e eeuw. Het verhaal is gebaseerd op gebeurtenissen die werkelijk hebben plaatsgevonden. Ze werden aan de schrijfster verteld door Hiltje, die bij haar als dienstmeisje in de huishouding werkte en de oudste dochter was van Harmke Feenstra-Tuinstra, die in het boek Afke wordt genoemd. Afke's tiental verscheen voor het eerst in 1903 en is een van de klassiekers uit de Nederlandse jeugdliteratuur. Nynke van Hichtum is het pseudoniem van Sjoukje Bokma de Boer (1860-1939). Zij wordt beschouwd als de belangrijkste kinderboekenschrijfster uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Zowel tijdens haar leven als daarna kreeg haar werk veel waardering.

In De tijdmachine reist een Victoriaanse wetenschapper naar het jaar 802.701 na Christus, waar hij tot zijn vreugde ontdekt dat het lijden is vervangen door schoonheid en tevredenheid in de vorm van de Eloi, een decadente elfachtige soort die afstamt van de mens. Maar hij komt er al snel achter dat ze slechts de restanten zijn van een eens grote cultuur – nu zwak en in angst levend voor nog een ander ras dat blijkt te bestaan, de angstaanjagende aapachtige Morlocks die op de loer liggen in diepe tunnels en die zijn terugkeer naar het heden bedreigen. De tijdmachine is huiveringwekkend, profetisch en enorm invloedrijk. De roman wordt beschouwd als een van de vroegste sciencefictionwerken en Wells als de grondlegger van het subgenre tijdreizen.

De novelle Carmen van de Franse schrijver Prosper Mérimée vormde de basis voor de wereldberoemde gelijknamige opera van Georges Bizet. Het gepassioneerde liefdesverhaal van de vrijheidslievende Spaanse zigeunerin Carmen en de trotse Baskische don José Navarro illustreert een mengeling van romantiek en realisme die als typerend voor de stijl van Mérimée kan worden beschouwd. Het verhaal staat bol van de dramatiek die grotendeels is gebaseerd op de noodlottige aantrekkingskracht die de beide hoofdpersonen op elkaar uitoefenen en op de onverenigbaarheid van beide karakters. ‘Mérimée’s Carmen is de korte, krachtige versie van dat verhaal waarvan wij kennelijk niet genoeg kunnen krijgen en dat samen kan worden gevat in drie woorden: verlangen, verleiding, ondergang.’ – Arnon Grunberg

De zeventienjarige Effi Briest, de enige dochter van een aristocraat, wordt uitgehuwelijkt aan de veel oudere baron Geert von Innstetten, een vroegere aanbidder van haar moeder. Hij is een ambitieuze man van karakter en principes, Effi kan volgens haar ouders een welvarende toekomst tegemoet zien. Maar wanneer ze zich in de benauwende sfeer van het provinciestadje Kessin bevindt waar haar man districtscommissaris is, in een huis dat haar angst aanjaagt, en haar man, die innemend en correct maar geen romanticus is, vaak voor zijn werk van huis is, begint ze zich eenzaam en verloren te voelen in dit gearrangeerde huwelijk. In Effi portretteert Fontane met sympathie en psychologische scherpte het lot van een jonge vrouw die gevangen zit in een ongelukkig huwelijk, en de tragische gevolgen van het overtreden van meedogenloze sociale codes. Effi Briest is een hoogtepunt in de Duitse literatuur, een intrigerende en vlot geschreven klassieker die gerekend wordt tot een reeks negentiende-eeuwse realistische romans als Madame Bovary, Anna Karenina, La Regenta, Verboden liefde en Eline Vere. ‘Een Europees meesterwerk.’ – Thomas Mann

Marianne Philips verrast met deze sprankelende roman over het revolutionaire, tragische en luchthartige Wenen van 1933. Rondom een gouden bruiloft als middelpunt speelt zich het kleurig gebeuren af van één etmaal: politieke beroering, verarmde aristocratie, muziek, liefde, ontwortelde felle jeugd. Philips heeft de verhalen van de verschillende personages zo prachtig in elkaar laten grijpen dat er een organische eenheid is ontstaan, waar speelsheid en tragiek, bruiloftsgenoegens en noodlotsdreiging afwisselen en elkaars effect versterken. Maar het allermooiste is wel dat in dit wisselende spel van tegendelen de sfeer van het oude, voorbije Wenen aanwezig is, onvergankelijk in zijn onvergankelijkheid. Met Bruiloft in Europa heeft Philips een uitermate levenskrachtige roman geschreven, die in zijn veelzijdige mensenliefde tot de opvallendste romans van de Nederlandse literatuur gerekend mag worden.

De amorele en schelmachtige levensgenieter Tobias Termaete, met zijn dandyisme en zijn verachting van andere mensen, bezint zich op zijn leven na de ontvangst van een briefje over de zelfmoord van een bekende, en aanvaard de zekerheid van de dood. Merkwaardig genoeg lukt het hem steeds weer zich de dood van het lijf te houden en slaagt hij er ten slotte in te breken met het verleden. Dit in zuiver en suggestief proza geschreven verhaal behoort tot de hoogtepunten uit onze romanliteratuur. J. van Oudshoorn, pseudoniem van Jan Koos Feylbrief (1876-1951), is een van de merkwaardigste schrijvers van zijn generatie. ‘Nee, ik geloof niet dat er in de Nederlandse literatuur noch ook in andere literaturen iets soortgelijks te vinden is en daarom behoren de werken van Van Oudshoorn voor mij bij ‘het beste aller dingen’.’ – Maarten ’t Hart

Ja, het is zoals je al dacht: Michel heeft met ons gesproken, beste broer. Ziehier het verhaal dat hij ons vertelde. Je hebt erom gevraagd; en ik heb het je beloofd; maar nu ik op het punt sta het te sturen, aarzel ik nog, en hoe vaker ik het herlees hoe afschuwelijker ik het vind. Ach, hoe zul je denken over onze vriend? Hoe denk ik trouwens zelf over hem? Moeten wij hem eenvoudig verwerpen, door te ontkennen dat men eigenschappen die blijkbaar zo wreed zijn ten goede kan wenden? – Ik vrees alleen dat er tegenwoordig meer dan één mens zal zijn die de moed zal hebben zichzelf te herkennen in dit verhaal. Zal men zoveel intelligentie en kracht in goede banen weten te leiden – of moet men aan dit alles het bestaansrecht ontzeggen?

De ontnuchtering van Kate Chopin gaat over een getrouwde vrouw die op zoek is naar meer persoonlijke vrijheid en een bevredigender leven. De roman zorgde toen het in 1899 verscheen voor veel opschudding en werd veroordeeld als morbide, vulgair en onaangenaam. Tegenwoordig wordt de roman gezien als een baanbrekend en belangrijk meesterwerk waarmee de auteur haar tijd ver vooruit was. ‘Scherpzinnig, briljant en ontroerend’ – Maggie O’Farrell ‘Ongelooflijk hoe eigentijds en scherpzinnig De ontnuchtering geschreven is.’ – Dieuwertje Mertens, Het Parool

De drie musketiers wordt beschouwd als een van de grootste avonturenromans ooit geschreven en is een erkende klassieker. Het verhaal over de jonge Gasconjer d’Artagnan en de legendarische musketiers Athos, Porthos en Aramis speelt zich af in het Frankrijk van ruwweg 1625 tot 1628 ten tijde van Lodewijk XIII. Alexandre Dumas père (1802-1870) liet zich voor deze historische roman inspireren door de Mémoires de M. d’Artagnan (1700) door Courtilz de Sandras (1644-1712) dat hij bij toeval tegenkwam in de bibliotheek van Marseille. Toen het verhaal in 1844 als feuilleton in de Parijse krant Le Siècle verscheen was het meteen een enorm succes. Deze archetypische swashbuckler barst dan ook uit zijn voegen van de spanning, (romantische) intriges en heroïek. In hetzelfde jaar verscheen de roman in boekvorm, waarna herdruk op herdruk volgde. Het boek is in ruim honderd talen verschenen en talloze malen verfilmd. Het verhaal is zo beroemd dat zelfs als mensen het niet hebben gelezen ze De drie musketiers kennen. De meeste mensen weten warempel zelfs dat d'Artagnan, de belangrijkste held van het boek, niet een van de drie musketiers is. En wie kent niet het devies van het viertal: Eén voor allen, allen voor één!

Het spook dat rondwaart in Canterville Chase heeft een prachtige staat van dienst. Maar wanneer een nuchtere en pragmatische Amerikaanse familie het kasteel betrekt en niet erg onder de indruk blijkt te zijn, raakt het spook danig gefrustreerd. Als hij dan ook nog gepest wordt door de jongste kinderen wordt het spook diep ongelukkig. Gelukkig voor het spook krijgt de dochter van het gezin medelijden. Het spook van Canterville is een parodie op de gothic novel. Het is een buitengewoon geestige en meesterlijk geschreven novelle waarin Oscar Wilde’s grote stilistische gaven en zijn sterk gevoel voor humor duidelijk tot uiting komen.

Deze indrukwekkende en vlot geschreven roman gaat over een van de meest oorspronkelijke vrouwelijke personages in de victoriaanse literatuur, Margaret Hale. Elizabeth Gaskell creëerde haar om de stereotype rol van de vrouw in de 19de eeuw te bekritiseren. De titel die Gaskell in eerste instantie aan de roman had gegeven was dan ook Margaret Hale, maar onder druk van haar uitgever Charles Dickens wijzigde zij die naar Noord en zuid verwijzend naar een van de belangrijke thema’s van het boek, namelijk het contrast tussen het zuidelijke platteland en het geïndustrialiseerde noorden van Engeland. In Noord en zuid verweeft Gaskell op vakkundige wijze een meeslepend liefdesverhaal met een botsing tussen sociale rechtvaardigheid en winstbejag. De suggestie dat de roman een sociaal bewogen Pride and Prejudice is, is wel degelijk steekhoudend.

Goethe werd tot het schrijven van Unterhaltungen deutscher Ausgewanderten geïnspireerd door de Decamerone. Wat de pest in Florence was voor Boccaccio, was voor Goethe het uitbreken van de Franse Revolutie en de gevolgen daarvan voor Duitsland. Het omlijstende verhaal van deze raamvertelling gaat over de leden van een Duitse adellijke familie die door de Fransen uit hun huis en over de Rijn zijn verdreven. Wanneer de familieleden onderling ruziën over de politieke situatie weet de matriarchale barones von C. de lieve vrede te bewaren door voor te stellen om elkaar te amuseren door verhalen te vertellen. De eerste verhalen verschijnen in 1795 in het door Goethes vriend Friedrich Schiller opgerichte tijdschrift Die Horen. Goethe zal het project echter niet voltooien, al schrijft hij op 3 februari 1798 nog een half dozijn sprookjes en verhalen in gedachten te hebben voor een vervolg. Er worden zeven verhalen verteld: twee spookverhalen, twee amoureuze anekdotes, en twee wat langere moralistische verhalen, Goethes emulatio eindigt met een wonderlijk allegorisch sprookje. Hoewel het nastreven van Boccaccio niet is gelukt, schreef Goethe met Het sprookje een van de hoogtepunten uit de Duitse literatuurgeschiedenis.