Hilda van Suylenburg (1897) van Cécile de Jong van Beek en Donk was een enorme bestseller en wordt beschouwd als de eerste volwaardige Nederlandse feministische roman. Desondanks is het tegenwoordig vrijwel verdwenen uit het collectieve literaire geheugen. In het verhaal over de strijdlustige Hilda die weinig gelegen laat aan haar patriarchale omgeving worden vrijwel alle belangrijke kwesties uit het dan nog jonge feminisme gethematiseerd. Tegelijkertijd is het nog steeds meer dan lezenswaardig als grote roman in de traditie van Tolstoj, Henry James en Louis Couperus. Hoewel Hilda van Suylenburg een soort anti-Eline Vere is heeft het een opvallend tekstueel verband met Couperus' werk. Als geen andere roman beschrijft het die Haagse Couperiaanse wereld nauwgezet en van binnenuit. Daarnaast zou De Jong van Beek en Donk deels model hebben gestaan voor een van Couperus' klassieke vrouwelijke personages: Cornélie de Retz van Loo uit Langs lijnen van geleidelijkheid (1899). Reden genoeg om deze bijzondere roman 120 jaar na verschijnen weer beschikbaar te maken, voor het eerst in gemoderniseerde spelling. Hilda van Suylenburg is verplichte literaire kost voor zowel wie geïnteresseerd is in het Nederlandse feminisme als voor de liefhebbers van klassieke negentiende-eeuwse romans. Hilda van Suylenburg is het tweede deel in de reeks Rondom Couperus, waarin door Couperus bewonderde, beïnvloede of anderszins verwante literaire teksten van rond 1900 zullen worden uitgegeven. De reeks wordt verzorgd door fin de siècle-kenner Sander Bink van rond1900.nl.

'In de ochtend van het leven' is het laatste boek van Theo Thijssen (1879-1943). Het verscheen begin 1941 en bevat zijn jeugdherinneringen aan de periode 1883-1892, beginnend met een herinnering aan zichzelf als bijna vierjarige kleuter en eindigend met zijn afscheid van de lagere school op dertienjarige leeftijd. Thijssen schreef het boek in vijf maanden, tussen augustus en december 1940. Voor de tegenwoordige lezer die in Theo Thijssen is geïnteresseerd, is 'In de ochtend van het leven' alleen al de moeite waard omdat Thijssen zijn jeugdjaren buitengewoon levendig en met een scherp oog voor interessante details beschrijft. Maar het boek is meer dan het boeiende verhaal van Thijssens eigen jeugd: het is door Thijssens werkelijk fabelachtige geheugen, observatievermogen en beeldende schrijftrant ook een waardevol stukje geschiedschrijving van het alledaagse leven van kleine middenstanders in de Amsterdamse Jordaan aan het eind van de negentiende eeuw.

'Het leven verwezenlijkt onze droombeelden niet, maar vernietigt ze.' Fanny is een in het huwelijk teleurgestelde erfelijk belaste zenuwzieke jonge vrouw die verlangt naar iets groots. Door haar zenuwcrisissen faalt zij echter ook als huisvrouw en moeder. Haar onmacht om de werkelijkheid te verzoenen met haar droombeeld en haar schuldgevoelens drijven haar tot waanzin. Marcellus Emants (1848-1923) is een van de weinige voorbeelden van het naturalisme in de Ne-derlandse literatuur en wordt gezien als voorloper van de Tachtigers. Hij deelt de visie op de autonomie van de kunst van de Tachtigers maar blijft buiten deze stroming omdat hij zich niet aangetrokken voelt tot hun uitbundige taalgebruik. Dit laatste draagt ertoe bij dat Emants' werk ook nu nog goed leesbaar is, in tegenstelling tot dat van veel van zijn tijdgenoten.

Na de femme fatale Fokel en de feministische Hilda van Suylenburg is de hoofdpersoon van het derde deel van de reeks Rondom Couperus de femme fragile Ellie van Taats, alias 'Vlindertje'. Henri Borels in 1901 verschenen gelijknamige roman is een over the top versie van Eline Vere. Couperus bewonderde het werk van zijn vriend enorm en ondanks de doorgaans negatieve kritieken waren Borels romans zeer populair. Evenals Couperus' werk zit Vlindertje boordevol decadente fin-de-siècle-weelde en geeft het een prachtig inkijkje in de nog altijd fascinerende Haagse wereld van rond 1900. Vlindertje is het derde deel in de reeks Rondom Couperus, waarin door Couperus bewonderde, beïnvloede of anderszins verwante literaire teksten van rond 1900 zullen worden uitgegeven. De reeks wordt verzorgd door fin-de-siècle-kenner Sander Bink van rond1900.nl.

Multatuli (Latijn voor 'ik heb veel (leed) gedragen') is het pseudoniem van Eduard Douwes Dekker (1820-1887). Hij is een van de grootste schrijvers in de Nederlandse letteren wiens werk dankzij de frisse stijl het werk van zijn tijdgenoten met gemak overschaduwt. Max Havelaar (1860) is een gedeeltelijk autobiografische roman over de mislukte poging van een ambtenaar in het voormalig Nederlands-Indië om iets te doen aan de uitwassen van het kolonialisme, zoals machtsmisbruik en corruptie. Multatuli schreef het boek als aanklacht tegen deze wantoestanden in de vergeefse hoop dat het zou leiden tot verbetering van de situatie. De invloed van de roman op het kolonialisme was echter vrijwel nihil, maar die op de Nederlandse literatuur daarentegen was immens. Max Havelaar is een stilistisch en compositorisch hoogstandje en een fenomeen in de Nederlandse literatuur.

De wereld is een dansfeest en wie niet danst een domoor.De wereld een dansfeest van Arthur van Schendel (1874-1946) is een verrukkelijke roman. Bijzonder aan de roman is het meervoudig vertelperspectief. In negentien hoofdstukken vertellen evenzoveel personages vanuit hun perspectief een deel van het verhaal over het leven en de liefde van twee dansers.

De ontroerende historische roman De waterman die zich afspeelt in eerste helft van de 19de-eeuw gaat over de eigengereide en eenzelvige dijkenbouwer en buurtschipper Maarten Rossaart die al vanaf zijn jeugd wordt aangetrokken door de rivier en een bijzondere band ontwikkeld met het water.

Pallieter is misschien wel de meest succesvolle Vlaamse roman ooit. In ieder geval is het een juweel van hartveroverende spontaniteit waar de levensvreugde vanaf spat. Het heerlijke boek werd in vele talen vertaald en maakte Felix Timmermans (1886-1947) in één klap beroemd.

Het absolute meesterwerk Een Hollands drama is een psychologische roman over het besef van zonde en schuld. In de intrigerende roman, die zich afspeelt in het 19de-eeuwse Haarlem, staat de strijd centraal tussen de rechtvaardige kruidenier Gerbrand Werendonk en zijn lichtzinnige neef Floris. Een strijd waarin beiden hun ondergang tegemoet gaan.'Zonder twijfel een van de beste, zo niet de allerbeste roman van Van Schendel.' - Nop Maas

Betsy den Ekster is een ongelukkig getrouwde, mooie jonge vrouw die haar man uit de weg laat ruimen om een beter huwelijk te kunnen doen en met behulp van goena-goena, of de stille kracht, probeert een keurige, in hoog aanzien staande, gelukkig getrouwde notaris in haar netten te strikken en zodoende bijna een gelukkig gezin te gronde richt. In de met energie geschreven roman Goena-goena geeft P.A. Daum (1850-1898) zonder opsmuk een haarscherp en kleurig beeld van het koloniale leven aan het eind van de 19de eeuw, ook nu nog doet zijn zeer leesbare roman nauwelijks verouderd aan.

‘Juffrouw Else’ beschrijft het morele dilemma van een sensitief 19-jarig meisje dat zich moet vernederen om de schulden van haar vader te voldoen. Het verhaal is weergegeven als monologue intérieur van de beproefde Else en is een van de beroemdste verhalen van Arthur Schnitzler (1862-1931) de onovertroffen chroniqueur van de samenleving van het Weense fin de siècle. Deze Oostenrijkse klassieker uit de wereldliteratuur is niet alleen een literair maar ook een psychologisch meesterwerk.

'Zie daar eenige kleine gedigten, ten behoeve van kinderen opgesteld. De maker weet zeer wel, dat hij, als digter, daar door zeer weinig roem behalen kan, maar dat was ook zijn oogmerk niet. Hij bedoelde slegts eenige nuttige waarheden zo in rijm voortedragen, dat dezelven de kinderlijke vatbaarheid niet te boven gingen; en hij heeft ze zo klein gemaakt, op dat zij des te gemakkelijker, door enkel leezen, zouden kunnen in het geheugen geprent worden, zonder dat het nodig was, datze van buiten geleerd werden; iets waar de maker zeer tegen is, en dat daarenboven, enkel door herhaald lezen, geschieden kan.'Met bovenstaande woorden introduceerde Hieronymus van Alphen (1746-1803) de eerste van drie gedichtenbundels met 'Kleine gedigten voor kinderen' die hij publiceerde tussen 1778 en 1782. De gedichtjes waren meteen een enorm succes. Voor het eerst werden er in het Nederlands teksten geschreven speciaal voor kinderen vanuit hun eigen belevingswereld. De stijl van de gedichten is vlot en toegankelijk.