De berg van licht is een historische roman over de opkomst en val van Bassianus-Antoninus-Helegabalus (Heliogabalus), een jonge en mooie androgyne Syrische zonnepriester, die door de Romeinen tot keizer wordt verheven en van 218 tot 222 over het in verval rakende Romeinse rijk heerste. Op een zeer beeldende manier, vol esthetisch hedonisme en met talloze verwijzingen naar homo-erotische liefde, weet Couperus het decadente Rome tot leven te wekken. De berg van licht wordt door velen gezien als Couperus' beste historische roman. Louis Couperus (1863-1923) wordt door velen beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers uit de Nederlandse literatuur. Hij is auteur van een enorm oeuvre van o.a. psychologische romans, historische romans, reisimpressies, etc.

'De boer die sterft', een aangrijpend verhaal over het afscheid van het leven, is een van de meest imponerende prozawerken van Karel van de Woestijne (1878-1929) en een van de mooiste verhalen uit de Nederlandstalige literatuur.De eenzame en zich door het leven te kort gedaan voelende oude boer Nand wordt aan zijn sterfbed bezocht door de vijf zintuigen in de gedaante van vijf vrouwen die in zijn leven een rol gespeeld hebben. Door hem te herinneren aan het geluk dat hij in het verleden gekend heeft, kan hij toch verzoend sterven.Van de Woestijne schreef deze symbolische novelle in 1914 en het verscheen voor het eerst in 'Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift' in 1915. Het werd vrijwel meteen en unaniem geprezen als een meesterwerk en wordt tot de klassieken van de Nederlandse letterkunde gerekend.

De biezenstekker is het jongetje Julken, een bastaardkind dat door zijn moeder bijna wordt vermoord en dat zij laat verkommeren om de gunsten van haar uit de gevangenis teruggekeerde man, Cloet, voor zich terug te winnen. Cyriel Buysse (1859-1932) was een belangrijke Vlaamse naturalistische auteur. Hij was medeoprichter van het toonaangevend tijdschrift ‘Van Nu en Straks’ en, samen met onder meer Louis Couperus, van het tijdschrift ‘Groot Nederland’. In ‘De biezenstekker’, dat voor het eerst in 1890 in het juninummer van ‘De Nieuwe Gids’ verscheen, beschrijft hij op meesterlijke wijze de rauwe levensrealiteit van de onderste laag van de bevolking in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen. De novelle maakte hem bekend in Nederland waar hij in het algemeen meer waardering zou vinden dan in Vlaanderen. Pas op latere leeftijd vond Buysse erkenning in Vlaanderen. In 1921 ontving hij de driejaarlijkse Staatsprijs voor Vlaams verhalend proza.

Het grijze kind is een roman over een vroegwijs kind; een kind met de blik van een grijsaard; een kind dat al veel beleefd heeft; een kind met die onbestaanbare voorlijkheid van begrip. 'Met een ironische, onthullende blik ziet het grijze kind het dwaze burgermansmilieu waarin het opgroeit. Zijn scherpe observaties werden genoteerd door Theo Thijssen, wiens geestige pen er een boek van maakte dat al tientallen jaren velen in ons land dierbaar is en stellig nog duizenden nieuwe vrienden maken zal.' - Simon Carmiggelt 'Het grijze kind is in het oeuvre van Thijssen een uitzonderlijk boek en ook in de literatuur kent het zijn weerga niet.' - T. van Deel 'Het is een meesterlijk, geestig, gemeen boek én het boek waar Thijssen zélf het meest om gaf.' - Guus Kuijer 'Voor mij mag Theo Thijssen zeker om dit boek de literatuurgeschiedenis in.' - Kees Fens

Zoals heden ten dage van jihadistisch en rechts-extremistisch terrorisme, hing in het fin de siècle voortdurend de dreiging van gewelddadig anarchisme in de lucht. In de roman De dromers (1900) beschrijft Maurits Wagenvoort de wederwaardigheden en het gevoelsleven van Hugo de Vos, een jonge socialist die om een gevangenisstraf in Nederland te ontlopen de wijk heeft genomen naar Parijs. Door de omgang met allerlei kleurrijke en idealistische figuren en door de armoede en onrechtvaardigheid die hij om zich heen ziet, radicaliseert hij geleidelijk tot het anarchisme en pleegt een terroristische daad. Wagenvoort was een van Couperus' beste vrienden en De dromers een van diens lievelingsromans. Het was een in zijn tijd veelbesproken werk en bijzonder populair onder anarchisten. De roman zou een kleine klassieker uit de Nederlandse literatuur kunnen zijn maar is volstrekt 'vergeten'. De Parijse setting, aangekleed met anarchisme, moderne kunst, mystiek, occultisme en decadentie maken het een buitengewoon levendige roman die eenieder met interesse in Couperus, politieke geschiedenis en cultuurhistorie zal boeien. De dromers is het vierde deel in de reeks Rondom Couperus, waarin door Couperus bewonderde, beïnvloede of anderszins verwante literaire teksten van rond 1900 zullen worden uitgegeven. De reeks wordt verzorgd door fin de siècle-kenner Sander Bink van rond1900.nl.

Fabriekskinderen is in 1863 door J.J. (Jacob Jan) Cremer (1827-1880) geschreven als literair pleidooi voor de afschaffing van kinderarbeid. Kinderarbeid, ook van zeer jonge kinderen, was in die tijd heel gebruikelijk. Cremer schreef de novelle op verzoek van ingenieur van het stoomwezen A. de Vries Robbé die door de regering aangesteld was om te rapporteren over kinderarbeid. Hij schakelde de schrijver in omdat de wetgeving hem te langzaam ging. Hij hoopte dat een verslag van de populaire Cremer zou helpen om snel tot een verbod te komen. Cremer was indertijd een van de meest succesvolle schrijvers en voordrachtkunstenaars. Hij was een van de eerste Nederlandse schrijvers die kon leven van zijn werken en voordrachten. De Vries Robbé nam Cremer mee naar een Leidse textielfabriek, waarna de geschokte Cremer de novelle binnen zes weken schreef. Hij droeg hem op 11 maart 1863 in de Den Haag voor het eerst voor en reisde er daarna het hele land mee door. De regering bleef echter bijzonder laks met wetgeving. Pas in 1874 werd een wet aangenomen die door het Kamerlid Samuel van Houten was ingediend. Het Kinderwetje Van Houten verbood arbeid van kinderen onder de twaalf jaar. Kinderarbeid is pas helemaal verdwenen na de invoering van de leerplichtwet in 1901. Na zijn overlijden is Cremers werk langzaam maar zeker in de vergetelheid geraakt. Tegenwoordig dankt Cremer slechts nog enigszins historische bekendheid aan zijn inzet in de strijd tegen de kinderarbeid.

Een zwerver verdwaald is het vervolg op Een zwerver verliefd en is al even meesterlijk geschreven. De melancholieke eenling Tamalone reist naar Venetië en komt aldaar met velerlei figuren in contact. Arthur van Schendel (1874-1946) was een van de belangrijkste prozaïsten van de eerste helft van de twintigste eeuw. In 1938 werd hij officieel voorgedragen voor de Nobelprijs voor Literatuur. Hem werd voor zijn proza postuum de eerste P.C. Hooftprijs (1947) toegekend. De bekendste romans van Van Schendel zijn Een zwerver verliefd, Het fregatschip Johanna Maria, De waterman, Een Hollands drama en De wereld een dansfeest.

De in 1782 verschenen roman in brieven 'Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart' geschreven door Betje Wolff en Aagje Deken is de eerste moderne Nederlandse roman. Het is ook de meest leesbare en lezenswaardige roman in de Nederlandse literatuur uit die tijd. De roman gaat over de mooie en levenslustige negentienjarige wees Sara Burgerhart, die wegloopt uit het huis van haar strenggelovige tante Hofland en haar toevlucht zoekt in het pension van de weduwe Spilgoed, waar nog enkele andere jongedames wonen. Daar geniet Sara van haar nieuw verworven vrijheid en haar zorgeloze leven. In het uitgaansleven ontmoet zij diverse jongemannen, die zich allen als huwelijkskandidaat opwerpen. Uitgave van Astoria Uitgeverij ISBN 9789491618550

'Zie daar eenige kleine gedigten, ten behoeve van kinderen opgesteld. De maker weet zeer wel, dat hij, als digter, daar door zeer weinig roem behalen kan, maar dat was ook zijn oogmerk niet. Hij bedoelde slegts eenige nuttige waarheden zo in rijm voortedragen, dat dezelven de kinderlijke vatbaarheid niet te boven gingen; en hij heeft ze zo klein gemaakt, op dat zij des te gemakkelijker, door enkel leezen, zouden kunnen in het geheugen geprent worden, zonder dat het nodig was, datze van buiten geleerd werden; iets waar de maker zeer tegen is, en dat daarenboven, enkel door herhaald lezen, geschieden kan.'Met bovenstaande woorden introduceerde Hieronymus van Alphen (1746-1803) de eerste van drie gedichtenbundels met 'Kleine gedigten voor kinderen' die hij publiceerde tussen 1778 en 1782. De gedichtjes waren meteen een enorm succes. Voor het eerst werden er in het Nederlands teksten geschreven speciaal voor kinderen vanuit hun eigen belevingswereld. De stijl van de gedichten is vlot en toegankelijk.

Multatuli (Latijn voor 'ik heb veel (leed) gedragen') is het pseudoniem van Eduard Douwes Dekker (1820-1887). Hij is een van de grootste schrijvers in de Nederlandse letteren wiens werk dankzij de frisse stijl het werk van zijn tijdgenoten met gemak overschaduwt. Max Havelaar (1860) is een gedeeltelijk autobiografische roman over de mislukte poging van een ambtenaar in het voormalig Nederlands-Indië om iets te doen aan de uitwassen van het kolonialisme, zoals machtsmisbruik en corruptie. Multatuli schreef het boek als aanklacht tegen deze wantoestanden in de vergeefse hoop dat het zou leiden tot verbetering van de situatie. De invloed van de roman op het kolonialisme was echter vrijwel nihil, maar die op de Nederlandse literatuur daarentegen was immens. Max Havelaar is een stilistisch en compositorisch hoogstandje en een fenomeen in de Nederlandse literatuur.

Na de femme fatale Fokel en de feministische Hilda van Suylenburg is de hoofdpersoon van het derde deel van de reeks Rondom Couperus de femme fragile Ellie van Taats, alias 'Vlindertje'. Henri Borels in 1901 verschenen gelijknamige roman is een over the top versie van Eline Vere. Couperus bewonderde het werk van zijn vriend enorm en ondanks de doorgaans negatieve kritieken waren Borels romans zeer populair. Evenals Couperus' werk zit Vlindertje boordevol decadente fin-de-siècle-weelde en geeft het een prachtig inkijkje in de nog altijd fascinerende Haagse wereld van rond 1900. Vlindertje is het derde deel in de reeks Rondom Couperus, waarin door Couperus bewonderde, beïnvloede of anderszins verwante literaire teksten van rond 1900 zullen worden uitgegeven. De reeks wordt verzorgd door fin-de-siècle-kenner Sander Bink van rond1900.nl.

'Het leven verwezenlijkt onze droombeelden niet, maar vernietigt ze.' Fanny is een in het huwelijk teleurgestelde erfelijk belaste zenuwzieke jonge vrouw die verlangt naar iets groots. Door haar zenuwcrisissen faalt zij echter ook als huisvrouw en moeder. Haar onmacht om de werkelijkheid te verzoenen met haar droombeeld en haar schuldgevoelens drijven haar tot waanzin. Marcellus Emants (1848-1923) is een van de weinige voorbeelden van het naturalisme in de Ne-derlandse literatuur en wordt gezien als voorloper van de Tachtigers. Hij deelt de visie op de autonomie van de kunst van de Tachtigers maar blijft buiten deze stroming omdat hij zich niet aangetrokken voelt tot hun uitbundige taalgebruik. Dit laatste draagt ertoe bij dat Emants' werk ook nu nog goed leesbaar is, in tegenstelling tot dat van veel van zijn tijdgenoten.