Moerassen gaat over een schrijver die bezig is met het schrijven van het verhaal Moerassen, al komt hij daar met zijn drukke sociale leventje nauwelijks aan toe. Moerassen wordt veelal gelezen als een amusante satire op de literaire saloncultuur in Parijs ten tijden van het symbolisme en daarom ook als een satire op een deel van Gides eigen literaire verleden in de kringen rond Mallarmé. Dit werk wordt door hedendaagse literaire critici beschouwd als een van de eerste moderne Franse verhalen dat mede de weg heeft gebaand voor de hedendaagse roman.

De verhalen in deze afwisselende bundel worden als Slauerhoffs beste proza beschouwd en weerspiegelen de persoonlijkheid van de rusteloze scheepsarts met zijn onvrede, zijn lusteloosheid, zijn scherpe, enigszins sarcastische humor, zijn romantisch verlangen en zijn ietwat bizarre fantasie.

Schoolidyllen gaat over de rebelse vriendinnen Jet, Jeanne, Noes, Lien en Maud en hun belevenissen op en rond de middelbare school. Het boek was toen het in 1900 verscheen meteen een sensatie, een nieuw type meisjesboek, deze bakvisroman betekende een breuk met het stichtelijke en moralistische in de toentertijd gangbare jeugdliteratuur. Bovendien is het geestig en levendig geschreven en weet het ook te ontroeren. Schoolidyllen is het bekendste boek van Top Naeff (1878-1953). De bestseller is door honderdduizenden meisjes gelezen en is een van de klassiekers uit de Nederlandse jeugdliteratuur.

De ontwikkelingsroman De winkeljuffrouw uit l’Oiseau d’Or (1903) van Cornélie Noordwal (1869-1928) gaat over het wel en wee van de rebelse Nora die in een chique Haagse hoedenwinkel komt te werken. Noordwals werk werd in het verleden gestereotypeerd als triviaal. Daarmee werd ze echter tekortgedaan en de laatste tijd worden haar romans steeds meer op waarde geschat. De Haagse roman De winkeljuffrouw uit l’Oiseau d’Or behoort tot haar beste werk en is door de levendige dialogen en een vlotte verteltrant met veel ironische humor een genoegen om te lezen. ‘Een heerlijk boek. Ik zal niet rusten voor ik álles van Noordwal gelezen heb. Die critici, indertijd, waren vervelende, geborneerde seksisten. Haar proza is een dikke eeuw na dato nog steeds fris en geestig.’ – Sylvia Witteman

Reis diep in de mysterieuze en onbegaanbare wildernis van Afrika met Joseph Conrads meesterwerk Hart der duisternis. Terwijl de hoofdpersoon, Marlow, zich een weg baant door onbekende wateren, ontvouwt zich een verhaal dat de grenzen tussen beschaving en barbarij, licht en duisternis, aftast.

Uit het leven van een nietsnut gaat over een molenaarszoon die door zijn vader van huis wordt weggestuurd omdat hij niets uitvoert. Met zijn geliefde viool als metgezel begeeft de lichtzinnige, reisluchtige en natuurminnende nietsnut zich op een tocht die hem naar Wenen en Rome leidt. Onderweg raakt hij verwikkeld in een geheimzinnige liefdesgeschiedenis en andere wonderlijke en kleurrijke avonturen. Dit van zwerflust, romantisch verlangen en natuurliefde doortrokken dichterlijke verhaal van de vroegnegentiende-eeuwse schrijver Joseph von Eichendorff wordt beschouwd als een hoogtepunt van de Romantische literatuur. Hij heeft hiermee een werk afgeleverd dat ook vandaag de dag nog tot de verbeelding spreekt. Je krijgt het gevoel mee op reis te worden genomen; een reis die je niet mag missen! ‘Het is niets dan droom, muziek, loslaten, rondzwervend posthoorngeschal, reislust, heimwee, vuurwerk in een nachtelijk park, dwaze gelukzaligheid, zodat je oren klinken en je hoofd gonst van poëtische betovering en verwarring.’ – Thomas Mann

Iedereen kent de beroemde openingsregel: 'Een nieuwe lente en een nieuw geluid' van het epische gedicht Mei. Het werk heeft Herman Gorter (1864-1927) onsterfelijk gemaakt en wordt beschouwd als een van de mooiste scheppingen van de Tachtigers. Hij werkte er aan van 1886 tot 1889. De eerste zang verscheen in 1886 in het tijdschrift De Nieuwe Gids en maakte toen al meteen enorme indruk. Het gedicht bestaat uit drie zangen en verscheen voor het eerst in boekvorm in 1889.

Louis Couperus (1863-1923) wordt door velen beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers uit de Nederlandse literatuur. Hij is auteur van een enorm oeuvre van o.a. psychologische romans, historische romans, reisimpressies, etc. Zijn meest bekende, of best overgeleverde, romans zijn de zgn. Haagse romans die als thema het verval van de gegoede bourgeoisie hebben. Een van de belangrijke thema's in Couperus' werk is het noodlot. De korte fatalistische roman Noodlot gaat over twee geliefden die elkaar door het noodlot hebben gevonden en door datzelfde noodlot naar de afgrond worden gedreven, maar uiteindelijk ook bevrijding vinden. Noodlot verscheen voor het eerst in 1890 in De Gids. Het zou eigenlijk voor het eerst verschijnen als premie-uitgave van Het nieuws van den dag. De redactie van deze krant echter vond het verhaal te akelig voor hun abonnees. Hier was Couperus het eigenlijk wel mee eens. In Noodlot analyseert Couperus in zijn eigen woorden 'iets nerveus' en morbides'. Het is inderdaad Couperus' somberste roman, die veel opschudding veroorzaakte bij zijn tijdgenoten vanwege de negatieve, of fatalistische, levenshouding, die er in tot uitdrukking komt. De hedendaagse lezer zal hier weinig moeite mee hebben. De roman gaat behalve over het noodlot, ook over liefde en intrige, ook komen er een moord en een dubbele zelfmoord in voor; maar Noodlot overstijgt de hedendaagse misdaadroman of thriller.

Marcellus Emants (1848-1923) is een van de weinige voorbeelden van het naturalisme in de Nederlandse literatuur en wordt gezien als voorloper van de Tachtigers. Hij deelt de visie op de autonomie van de kunst van de Tachtigers maar blijft buiten deze stroming omdat hij zich niet aangetrokken voelt tot hun uitbundige taalgebruik. Dit laatste draagt er toe bij dat Emants werk ook nu nog goed leesbaar is, in tegenstelling tot dat van veel van zijn tijdgenoten.De novelle Een avontuur gaat over een hartstocht die wordt bekneld door sociaal-maatschappelijke eisen en fatsoensnormen. Emants schreef Een avontuur oorspronkelijk voor het tijdschrift De Banier. Het was al gedrukt toen zijn mederedacteuren verzochten het vanwege het controversiële thema terug te nemen. Schertsend schreef hij hierover: 'Zij vreesden dat De Banier al die abonnees verliezen zou, welke gerangschikt kunnen worden onder de rubrieken: fatsoenlijke dames, bestuurders van deftige leesgezelschappen, enz. Verschrikt over de mogelijkheid van een dergelijke uitwerking van mijn argeloos neergeschreven verhaal, boog ik terstond het hoofd voor hun nauwkeurigere bekendheid met de smaak van het lezend publiek, en nam mijn stuk terug.'Emants zelf noemt de novelle een voorbeeld van de eenvoudigste toestand van het gevoelsleven, die waarin het nog in vrijheid zijn innerlijke drang volgen kan, die waarin de liefhebbende vrouw, zonder enige bijgedachte aan de prikkel van verboden genot, zich geeft alleen omdat zij liefheeft. De moderne lezer, die gezien de hedendaagse normen, uiteraard niet zo snel door dit thema gechoqueerd zal raken, zal het eerder een schets van een tragische liefde noemen; en het is inderdaad juist de tragiek waar het in het verhaal om gaat, een tragiek die ook nu nog steeds volop voelbaar is.

Extaze is een van Couperus' populairste boeken. Het is zijn derde roman en werd voor het eerst gepubliceerd in 1892 in De Gids. Na de ietwat sombere roman Noodlot vond Couperus het noodzakelijk om een wat optimistischer geluid te laten horen. De titel en ook de, misschien wat overbodige, ondertitel 'Een boek van geluk', moeten ervoor zorgen dat hier geen misverstand over kan bestaan bij de lezer. De roman is niet alleen optimistisch maar, per ongeluk misschien, ook een boek van sensitivisme en sensatie. De extase in Extaze is niet die van het genot van seks en/of drugs, maar is een sensitivistische extase; het opperste zijn van het zielenleven; een puur mystieke ervaring, en de sensatie komt voort uit het zich realiseren dat men een sensitivistische extase beleeft. Het boek is bijzonder virtuoos geschreven en tegenwoordig nog zeer goed te lezen, en het boek lezen, is een schoonheidservaring ondergaan. Louis Couperus (1863-1923) wordt door velen beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers uit de Nederlandse literatuur. Hij is auteur van een enorm oeuvre van o.a. psychologische romans, historische romans, reisimpressies, etc. Hoewel hij ongeveer tijdgenoot is van de Tachtigers maakt hij geen deel uit van deze beweging. De roman Extaze sluit echter vanwege het sensitivisme wel naadloos aan bij de gevoelswereld van de Tachtigers en wordt samen met de roman Een liefde van Lodewijk van Deyssel en de Verzen van Herman Gorter gezien als een van de belangrijkste voorbeelden van het eind-negentiende-eeuwse sensitivisme.

'Er zijn levensgeschiedenissen, die zich uiterst moeielijk laten schrijven. Vooreerst, dewijl ze zoo aandoenlijk zijn, dat men er zich niet mee kan inlaten, of men moet het uitsnikken van ontroering; en dan, omdat ze bijna geheel in den nacht der vergetelheid begraven liggen. - Van al zulke levensgeschiedenissen is die van Piet Paaltjens de onbeschrijfelijkste. Men weet haast niets van hem, en wat men nog van hem weet, dat is hartverscheurend. Wanneer is hij geboren en waar? Wie droeg hem onder haar hart en wie gaf hem als vader aan bij den burgerlijken stand? Bij wien lag hij school en in wat jaar deed hij staatsexamen? - Op al die vragen kreeg nooit iemand een antwoord. Het schijnt, dat de stukken, met behulp waarvan men den sluier van Paaltjens' jeugd had kunnen opheffen, verloren zijn geraakt. Eenigen willen, dat ze opzettelijk verdonkeremaand werden. Het is niet onmogelijk. Wij beleven een zonderlingen tijd.' Met bovenstaande woorden introduceerde François HaverSchmidt (1835-1894) zijn alter ego Piet Paaltjens. Onder dit pseudoniem schreef hij in zijn studententijd gedichten die hij in 1867 bundelde in 'Snikken en grimlachjes'. De bundel oogstte meteen veel succes en Piet Paaltjens heeft nog steeds vele bewonderaars. De gedichten die veelal gaan over liefde en vriendschap zijn humoristisch en ironisch van toon, en zeer geschikt om nog steeds te worden gelezen.

'Langs lijnen van geleidelijkheid' is voor het eerst gepubliceerd in 'De Gids' in 1900. De roman, Couperus noemt het een zedenschets, gaat over een jonge, gescheiden vrouw die naar Italië is gereisd. Ze schrijft daar een feministisch pamflet tegen het huwelijk. Terwijl ze in Rome verblijft, ontmoet ze een Nederlandse kunstenaar; er ontvouwt zich een liefdesrelatie tussen de twee en ze gaan samenwonen. Na diverse verwikkelingen echter komt ze haar ex-man tegen...Bij verschijning van het boek vond men het shocking dat de hoofdrolspeelster van Couperus nogal wat seksuele verlangens had meegekregen en omdat het gaat over een gescheiden vrouw die een buitenechtelijke relatie aangaat.Louis Couperus (1863-1923) wordt door velen beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers uit de Nederlandse literatuur. Hij is auteur van een enorm oeuvre van o.a. psychologische romans, historische romans, reisimpressies, etc.